balikoltahazirlama - YAYIN BALIĞI

YAYIN BALIĞI

Bilinenin aksine, gece ve gündüz beslenmesinde bir fark olmaz. Kısaca gece veya gündüz avcılığı arasında fark yoktur. Ancak, karanlık ve sakin gecelerde bıyıkları vasıtası ile hissedebildiği için, diğer canlılar açısından büyük tehlike oluşturur, bunu bilen Yayın balığı bu tip gecelerde hacim olarak daha fazla besin almaya gayret eder. Ancak kanıma göre avcı, Yayın balığının daha az av bulabildiği gündüz saatlerinde veya mehtaplı parlak gecelerde daha fazla şanslıdır.

AVCILIĞI:

I. Yemli beden:

Yemli beden olta ile Yayın avında esas olan sabırdır. Yayın uygun yem ile donatılmış oltanızın yanına geldiğinde veya yemi hissetiğinde iş bitmiştir. Ondan sonra, takımın sağlamlığı ve avcının fizik gücü sayesinde, yine sabır ile yol istedikçe vererek, kimi zaman saatler süren karşılıklı inatlaşmanın sonunda, balık kakıçlanarak karaya alınır. Yayın avcılığında sabırın yanısıra en önemli unsurlardan biri de ses çıkartmamaktır. Yayın balığı sandal ve kıyıdaki titreşimleri alabildiğinden, gürültü yapıldığında daha kuşkucu olan Yayın balığını avlamak güçleşir.

II. Bırakma olta:

Adından da anlaşılacağı gibi, bırakılıp belli bir zaman sonra kontrol edilen oltadır. Takım kalınlıkları yemli bedene göre daha kalın tutulur. Karada sabitlendiği yerin, çok sağlam olması gerekir. Olta atıldıktan sonra, tam kıyıda kalan kısmına 5-10kg. lık bir taş bağlanır ve arkasından 10-15m. misina sağılarak serbest bırakılır. Bu işlem 2-3 defa tekrarlanır. Amaç yakalanan balığın oltanın kontrol edileceği zamana kadar sürüklediği taşlar ile yorgun düşürmek ve misinanın çektikçe yavaş yavaş gelmesinden dolayı geçecek zaman içersinde kopma riskini azaltmaktır.

Sümüklüböcek ve Kan sülüğü:

Sümüklüböcek, bahçelerde gümüş rengi bir iz bırakarak gezen canlıdır. Bahçelik yerlerde bolca bulunur. Gece bir el lambası vasıtası ile de toplanabilir. Bir teneke kutuya veya kavanoza bir miktar toprak ile beraber, yeşil otlar konularak saklanabilir. Kavanoz veya kutunun hava alacak açıklıklarının bulunması gerekir. Sümüklüböcek iğneye canlı olarak uygulanır (Sekil.2.)

Kan sülüğünde ise, sülüğün avlanacak yayının bulunduğu suda doğal olarak olması gerekir. Kan sülüğü, sülüğün bulunduğu yerdeki su bir sopa yardımı ile bulandırılıp beklenerek, yüzen sülükler ufak bir akvaryum kepçesi veya elle tutulur. Kan sülüğü de canlı olarak kullanılır, geç öldüğü için makbul bir yemdir.

Yayın avında avlanması hedeflenen balık çok iri olduğu için, sağlam bir kakıcı her zaman yanda bulundurmakta fayda vardır. Avlanan yayınların hemen içinin temizlenmesi etinin kalitesini arttırır.

Şekil 1

Şekil 2

1. Dip Oltası

Ben dip oltası deyince hep aynı düzenin kullanılmasını öneririm. Yani oltadan sonra bir fırdöndü, fırdöndünün hemen üstne bir kurşun ve fırdöndüden sonra beden ve iğne tabii. Bu takımın avantajı balık yemi aldığında misina ortası delikli çalışır kurşun içinden kayarak balığın oltayı hissetmemesini sağlayacaktır. Ama siz isterseniz, daha farklı takımlar da yapabilirsiniz. Yayın için kullanılacak dip oltası da aynı şekilde olabilir. En fazla 50 kg. a kadar yayın yakalayacağınızı planlayarak takımı yapalım. El oltası kullanacaksınız olta 1,5 veya 2 mm misinadan veya sağlam naylon ipten oluşabilir. Beden minimum 1 mm. daha iyisi çelik ve 30 cm uzunluğunda olmalı. Fırdöndü de balığın büyüklüğüne uygun iri seçilmelidir. İğne 3/0 dan 10/0 a kadar seçilebilir. Üçlü iğne kullanılıyorsa 2/0 - 5/0 boyu iyidir. Kıyıdan atılan el oltası karada çakılan bir kazığa gerektiğinde balığın misina alabileceği şekilde bağlanarak gerdirilir ve bir çıngırak asılır veya balığın vurduğunun anlaşılabileceği şekilde olta işaretlenir. Bundan sonra balığın vurması beklenir. Yem olarak solucan kullanılıyorsa fazla beklemeden tasmalanılabilir, ama başka yemler varsa (canlı yem, kurbağa, yaprak yem gibi) tasmalamadan önce balığın yutmasınını beklemek gerekir. Yayın avı ciddidir ve hatta tehlikeli olabilir. Oltayı asla belinize, bileğinize sarmayın, ayaklarınıza dolanmamasına dikkat edin. Balığın yüklenmelerinde gergin şekilde kaloma verin daha sonra hafifçe zorlayarak çevirin, balığı kullana kullana yorun yorulmayan balığın sudan çıkartılması da oldukça zor olacaktır. Zaten büyük balık yakalamanın başka yolu da yoktur.

Makinalı takım kullanıyorsanız kamış minimum 100 - 250 gr, kapasiteli, makina 050 misinadan 100 metre sarabilecek kapasitede tercihen yem-kontrol-sistemli (bait-runner tipi) makina veya daha da iyisi çıkrık tipi, misina 045 veya 050, beden tercihen çelik veya oltadan bir düşük kalınlıkta 40 - 60 cm boyunda olmalıdır. Takım karadan atılıyorsa yem dibe indikten sonra kamış desteğe dayanarak olta makine ile gerdirilir yem-kontrol freni açılır ve bir çan asılarak beklenir, veya normal makina kullanıyorsanız ya makinanınn sarma telini açmak ya da sürtünme frenini tam olarak gevşetmek gerekir. Bu iki tür takımı aynen tekneden de kullanabilirsiniz. Yayın için çıkrık tipi makinalar da gayet iyi sonuçlar vermektedir. Tekneden avcılıkta tercihen gölün en derin yerini veya derin dip yamaçlarını bulmakta fayda vardır.

a. Suni yemlerle avcılık

Yayının suni yemlerle yapılan avcılığı atıp çekme şeklinde uygulanır. Bu avlanma şekli için en uygun dönem ilkbaharda yumurtlamaya kadar olan dönemdir. Kullanılan en yaygın suni yemler döner kaşık, normal kaşık, suni balıklar ve twister (sasi) dir. Balık derinde yaşama alışkanlığında olduğundan suni yemler ağır seçilmelidir. Seçilecek sasi (twister) 10 - 12 cm boyunda açık parlak renkli olmalıdır. Bu sasi ile kullanılacak zoka da doğal olarak ağır akıntı ve derinlik durumuna göre 28 - 40 gr. dan az olmamalıdır. Yukarıda belirttiğim gibi yayını kıyıdan atıp çekme ile avlanmasında balığın boyuna göre derinlikte bulunması amatöre her derinlikte balık yakalama şansı verir. Yandaki resimde hem bu tekniğin uygulaması hemde yayın için seçilecek sasinin rengi için iyi bir örnek vardır.

Mepps Giant killer genel olarak tavsiye edilir. Hatta bazı durumlarda akıntı ve derinlik etkisi ile buna da ilave kurşun takmak gerekebilir. Renk olarak da parlak renkleri seçmekte fayda vardır. Yandaki kaşık buna iyi bir örnektir.

b. Doğal yemlerle avcılık

Doğal yemlerle yapılan asıl yayın avını teşkil eder ve iki şekilde yapılır;

1. Dip oltası

2. Şamandıralı takım

3. Kvok ile avcılık

Yayının diğer balıklar için bırakılmış paraketelere vurması dışında, balık iri ve sert olduğundan parakete ile avcılığı pek amatör işi olmaz. Zaten özel olarak yayın paraketesi de bırakılmaz. Peki ne yer bu yayın? Yayın herşey yiyicidir. Küçük yayınların sazan için atılmış ekmek takılı oltalara vurduğu görülür. Bazen de sazan, kadife için atılmış, bazen de boili ile yemlenmiş oltaya vurur. Bunun dışında canlı veya ölü olmak üzere kurbağa, kerevit, ufak balık, solucan, kan sülükleri, karaciğer, et, kalamar, her türlü akyem olmaya müsait balık filetosu (yaprak yem) veya parça olarak, ateşte tüyleri ile hafifçe tütsülenmiş ufak kuşlar (serçe) veya tavuk horoz kafaları, komple tavuklar, hatta canlı fare bile yayına yem olarak kullanılır. Ciğer, işkembe ve et güneşte kurutulup hafifçe kokması sağlanırsa daha da iyidir. Solucanlar iğneyi dolduracak şekilde takılır. Canlı balıklar ya sırtından veya daha iyisi ağzından takılır, bu tür yem daha çok şamandıralı takıma uygundur. Yaprak yem takılacak balıklar pullu ise pulları temizlenmeden takılmalıdır, bütün ölü yem dip oltalarında kullanılmalıdır. Yayının en sevdiği yemlerden biri de kurbağadır, canlı veya ölü hiç dayanamaz, Kurbağa orta boy olarak seçilir ve üçlü iğneye iğnelerin ikisi arka bacaklarının etli kısmına batacak şekilde takılır üçüncü uç aşağı dönük olarak kurbağanın bacakları arasında kalır.

2. Şamandıralı Takım

Yayın için kullanılacak şamandıralı 60 dan 120 grama kadar taşıma kapasiteli ters piramit formlu veya yumurta şeklinde olmalı ve genelde derin suda atıldığından takım kayar bedenli olarak hazırlanmalıdır. Bu tür avcılıkta da misina kalınlıkları balığın iriliğine bağlı olmakla yukarıda verilen ölçüler kullanılabilir. İğneler üçlü veya tekli olabilir. Tekli iğne olursa, iğne yem balığın alt çenesinden saplanıp üst çenesinden çıkartılmak yolu ile takılmalıdır. İğne boyu 3/0 - 5/0 olmalıdır, Üçlü iğne ise 2/0 - 3/0 boyunda seçilmelidir, iğne canlı yem balığın ağzından takılabileceği gibi, iğnelerden biri yem balığın sırt yüzgecinin altından saplanıp diğer taraftan çıkartılarak da kullanılır. Canlı yem kullanılması etkiyi arttırır. Kullanılacak yem balığın boyu yayın ile orantılı oarak 15 - 25 cm arasındadır. Şamandıralı takım yayın avında özellikle tekneden yaygın olarak kullanılır. Canlı yemin en dibe kadar inmesine gerek yoktur, dipten yukarıda hatta orta sularda bile durabilir.

Yayının yeme yaklaşımı genelde akıntının ters yönünden olur. Bu şekilde yayın akıntı altında kalarak kokuyu daha iyi alır ve hareketleri daha iyi hisseder. Buradaki temsili çizimden de görüldüğü gibi aslında yayın orta sudaki yeme de vurur, ve yayının dipten hareketlenerek yeme yaklaşmasını balık bulucu ekranından seyretmek son derece heyecan vericidir

3. Kvok ile avcılık

Bu yöntemin Türkiye' de bilindiğine ve kullanıldığına dair bilgi bulamadım ama Avrupalı amatörler arasında yüz yıldan fazladır kullanıldığı sanılmaktadır. Nedir KVOK (Burada özür diliyorum bu kelimenin Türkçesini bilemiyorum, kullandığım kelime Rusça, biz Türkçe TOKMAK diyelim) Kvok (tokmak) yanda resmi görülen, daha çok tahtadan yapılan ama resimdeki gibi aluminyumdan da imal edilen, elle suya vurularak GLUP, GLUP, GLUP sesleri çıkartmaya yarayan bir alet. Sadece resimdeki gibi standart değildir muhtelif şekilde olanları vardır, zaten genelde amatörler bunu kendileri de yapıp kullanmaktadırlar. Kvok (tokmak) sandaldan avcılıkta kullanmaya uygundur. Genelde iki amatör bulunmasında fayda vardır. Sandaldan oltalar atıldıktan sonra balıkçılardan biri kvok ile suya vurarak GLUP seslerini çıkartmaya başlar. Suya vuruş sırasında resimdeki kvok su içinde bir daire yayı çizer ve çıkışa doğru sesin etkisini arttırmak için bir bilek hareketi yapılır. Yayın bu kvok sesine çok tepki veriyor hatta öyleki en derin yerde yatan hiçbir aktivite vermeyen yayın bile kvok sesine şiddetli tepki vererek hareketlenmekte ve oltaya vurmaktadır. Bazen kvokla suya vurulması sırasında yayının suyun yüzüne çıkıp su yaptığı da görülmektedir. Bu su yapma genelde boyuna uygun, suları gürültüyle şapırdatma şeklinde olmaktadır. Peki yayın bu sese neden bu kadar tepki vermekte. Bu konuda pek çok teori var ama hemen hemen hepsi içinde, ayrı ayrı, teoriyi çürüten açıklamalar da vardır. İhtiyoloji (balık bilimi) uzmanları özellikle Rusya' da bu konuyu epey inceliyor ama halen tam bir sonuç yok. En son ve aslında belkide akla en yakın açıklama; kvok (tokmak) sesinde insanın duymadığı bir dalga boyunda yayın balığının duyabildiği ve yemlenme arzusunu kamçılayan bir ses olduğudur. Rusya' da balıkçılar arasında yaygın inanış bu sesin yayına kurbağayı hatırlattığıdır; bu nedenle Rus balıkçılar bu av yönteminde yem olarak kurbağa kullanmaktadırlar. Ama aslında dip oltası kullandıklarından balık yeme daha doğrusu kurbağa yeme normalde kurbağanın yaşamadığı derinlikte, kvok sesinden de epey uzakta vurmaktadır. Diğer ülkelerde başka yemlerde kvok (tokmak) ile yaygın olarak kullanılmaktadır.

Nedeni ne olursa olsun yayın bu kvok sesine şiddetle tepki vermekte ve yakalanmasını kolaylaştırmaktadır.

YAYIN BALIĞI (Silurus glanis.L)

Büyük yassı ve geniş başlı, geniş ağızlı, pulsuz, pütürsüz ve yumuşak bir deriye sahip, kulakları ile yüzme kesesi arasında çifte kemik zinciri bulunan, bir kemikli balıktır. Uzun bıyıkları ile, yakın cinslerinden ayırd edilir. Üst çenesinde dört kısa, alt çenesinde 4 uzun bıyık vardır. Gözleri birbirinden uzak ve küçüktür. Kuyruk yüzgeci yuvarlak, sırt yüzgeci küçüktür. Derin suları sever, ağır hareket eder. Kemikli balıkların en büyüğüdür, çoğunlukla 1m boyunda, 10kg ağırlığında olur. Boyu 3m, ağırlığı 300kg olanları da yakalanmıştır. Suda yakaladığı her çeşit küçük hayvanla beslenir. Sıcak ve ılıman bölgelerde dağılım gösten balıklardır.

Avrupa ve Asya'nın ılıman bölgelerindeki tatlısularda yaşar. Batı Avrupa'da seyrek görülen bu balığa, orta ve doğu Avrupa'da, İsviçre göllerinde, Anadolu'nun kuzeyinde ve özellikle Hazar denizinde çokça rastlanır. Türkiye'de özellikle Sakarya nehrinde, Manyas, Apolyont, İznik ve Çıldır göllerinde bulunur. Terkos su havzasında da bulunmaktadır.

AVCILIĞI:

Sularımızda yaşayan en büyük balık olması ve bunun yanı sıra çok lezzetli etinin bulunması Yayın balığına özel bir önem vermeyi gerektirmektedir. Bilindiği ve söylendiği gibi, hangi tarz olursa olsun balıkçılık bir sabır işidir, ancak belki de en iyi bunu Yayın balığı avında anlayabiliriz.

Yayın balığı avını; saatler boyu sabır, bir anlık heyecan ve devasa bir ödül olarak tanımlayabiliriz. Yayın balığı, sürat yapması için yaratılmamış olduğundan, kah gezerek, kah bekleyerek, bıyıkları ile yoklayarak yiyecek arar. Bu arada dipte ölü veya ağır hareket eden canlılar da, Yayın balığının besinini oluştururlar. Ancak kimi yörelerde "Tabak" veya "Tabak midyesi" olarak adlandırılan çiftkabuklu, Yayın balığının ana menüsünü oluşturmaktadır (Resim.1.). Bunun yanısıra, kan sülüğü, kurbağa ve özellikle sümüklüböcek de, vazgeçemediği besinlerdendir.

Yayın balığı, su sıcaklığının 6-8ºC altına düşmesi ile aktivitesini çok azaltır. En aktif olduğu dönem, 14-18ºC arası su sıcaklığının oluştuğu dönemdir. Daha yüksek sıcaklıklarda da, aktivasyonu göreceli olarak düşer.

YEMLER:

Tabak midyesi:

Genelde sabit bir zemine bağlı olarak bulunurlar, kırılgan, dıştan yeşilimsi kahverengi iç taraftan sedeflidirler. (resim.1.) Yem olarak kullanılacak midyelerin mümkün olduğu kadar büyük olmasında fayda vardır. Çevreye 3-5 adet orta boy Tabak midyesi ile yemleme yapılmasında da fayda vardır.

Tabak midyesinin, taze olarak kullnılması gerekir. Stok olarak kullanılabilecek Tabak midyeleri klorsuz tatlısu içinde, (göl veya kuyu suyu) su çok ısınmamak kaydı ile 2-3 hafta yaşayabilirler. Bir hafta topanan midyeler, bu şekilde takip eden haftalarda da kullanılabilir. Tabak midyesi iki kabuğun arasına sokulan bir bıçak vasıtası ile, ortadaki kası kesilerek açılır ve kabukların iç kenarları sıyırılarak et kabuktan ayrılır. Ortadaki sert etli kısımdan, iğneye geçirilerek kullanılır. (Şekil.1.)

Resim 1

AVLAYALIM

Yayın avı da iki kolda incelenebilir, suni yemlerle yapılan avcılık ve doğal yemlerle yapılan avcılık. Doğal yemlerle yapılanı daha yaygındır. Yayın sürütme ile de avlanabilse de bunu şimdilik burada incelemeyeceğiz, ama isterseniz Turna bahsinde anlatılan sürütme yöntemleri ile yayın avlamayı deneyebilirsiniz.